Dünyadaki Sıcak ve soğuk su akıntıları nelerdir?
Coğrafya TR 19 Mayıs 2020
Okyanus akıntıları olarak da adlandırılan sıcak ve soğuk su akıntıları, deniz ve okyanuslardaki suların kütle halinde yer değiştirmesi ile oluşurlar.
Bu akıntıların başlıca oluşum nedenleri: dünyanın kendi ekseni etrafında dönmesi, rüzgarlar, yoğunluk (tuzluluk farkı) ve seviye farkıdır.
Okyanus akıntıları, her iki yarım kürede de meydana gelir. Akıntılar, ulaştıkları yerin iklimi etkiler ve değiştirir. Akıntıların sıcak ya da soğuk olması, farklı canlıların yaşamasına olanak tanır. Akıntıların karşılaştıkları yerler balıkçılar için zengin avlanma sahalarıdır. Bunun nedeni balıkların beslendiği planktonların akıntıların olduğu yerde çok olmasıdır.
Denizlerdeki tuzluluk ve seviye farkından dolayı oluşan akıntılar, genellikle boğazlarda görülür. Seviyesi yüksek olan denizden diğerine bir üst akıntı olur.
Dönenceler çevresinde sıcaklığın da etkisiyle buharlaşma fazladır. Bu da denizdeki tuzluluk oranını artırır. Kutuplara doğru, buharlaşma etkisinin az olması sebebiyle tuzluluk oranı azalır. Tuzluluk oranındaki bu yoğunluk farkı, boğazların alt kısmında dip akıntısı meydana getirir. Bu akıntı türüne “yoğunluk akıntısı” da denilmektedir.
Sıcak su akıntıları:
Gulf Stream Sıcak Su Akıntısı:
En önemli okyanus akıntılarından biridir. Amerika kıtasında Meksika Körfezi’nden doğduğu için İngilizce “körfez akıntısı” anlamına gelen “Gulf Stream” adını almıştır.
Gulf Stream, Meksika Körfezi’nde doğar ve kuzeye ilerleyerek Atlas Okyanusu’nu aşar ve İngiltere’nin kuzeyine ulaşır. Akıntının bir diğer kolu Atlas Okyanusu’nu geçtikten sonra Batı Afrika kıyılarına gider.
Akıntının genişliği 50 kilometreyi, derinliği ise 1000 metreyi bulur. Saatteki akış hızı 4-5 kilometredir.
Yaz-kış akıntının ısısı 25 derecede sabittir. Gulf Stream, özellikle kuzey batı Avrupa ülkeleri için hayati öneme sahiptir. Akıntının etkisiyle Avrupa iklimi yumuşar.
Mozambik Sıcak Su Akıntısı:
Hint Güney Ekvator Akıntısı, Afrika’nın doğu kıyısına yönelerek, dünyanın dönme hareketinden dolayı güneye doğru ilerler, anakara kıyısını ve kıta sahanlığını izler. Bir bölümü Madagaskar Adası’ndan geçer. Diğer bir kolu da Mozambik kanalında geçer ve Mozambik Akıntısı adını alır. İki akıntı Madagaskar’ın güneyinde Agulhas Akıntısına katılır.
Brezilya Sıcak Su Akıntısı:
Atlas Okyanusu’nun güney kesiminden başlayarak Güney Amerika’nın doğu kıyısı boyunca güneye doğru akan sıcak ve çok tuzlu akıntıdır.
Kroşivo Sıcak Su Akıntısı:
Büyük Okyanus’ta Japonya’nın doğusunda başlayıp Kuzeydoğu’ya akan sıcak su akıntısıdır.
Soğuk su akıntıları:
Labrador Soğuk Su Akıntısı:
Labrador Denizi’nin batı kıyısı boyunca güney yönüne akan soğuk su akıntısıdır. Akıntının sıcaklığı sıfır derecede sabittir.
Sıcak su akıntısı Gulf Stream ile karşılaşınca “soğuk duvar” adı verilen bir hat oluşturur.
Benguela Akıntısı:
Afrika kıtasının Güney Afrika Cumhuriyeti ve Namibya’nın yer aldığı güneybatı kıyılarında Ümit Burnu’ndan kuzeye Ekvator’a uzanan soğuk su akıntısıdır. Antartika’nın soğuk suları ile beslenir.
Humboldt Soğuk Su Akıntısı:
İsmini Alman Doğa bilimcisi Alexander Humboldt’tan alan Güney Amerika’nın batı kıyısındaki soğuk su akıntısıdır. Akıntı, Antartika’dan başlar And Dağları’na paralel kuzey çıkar.
Humboldt Akıntısı, deniz suyunun ısısını düşürerek, Atacama Çölü gibi yağış bakımından fakir bölgeler oluşturur.
Diğer önemli soğuk su akıntıları Kanarya ve Oyaşivo’dur.