Ekonomik Faaliyetlerin Sınıflandırılması

Coğrafya TR 20 Mayıs 2020

Çevremize baktığımızda insanların yaşamlarını sürdürebilmek için sürekli bir çaba içerisinde olduk­larını görmekteyiz. Geçmişten günümüze kadar eko­nomik faaliyetler sürekli bir değişim içindedir. En eski çağlarda insanlar avcılık ve toplayıcılıkla uğraşırken, zamanla toprağı işlemeye, madencilikle uğraşmaya ve bunun sonucunda da ticaret yapmaya başlamıştır. Günümüzde çevremize baktığımızda insanların daha çok hizmet sektöründe çalıştığını görmekteyiz.

Ekonomik faaliyet türlerine bakarak ülkelerin ge­lişmişliği ile de bilgi elde edebileriz. Gelişmiş ülkelerde insanlar daha çok sanayi ve hizmet sektöründe ça­lışırken, geri kalmış ülkelerde tarım sektöründe ça­lışmaktadırlar. İnsanların çalıştığı ekonomik faaliyet kollarını üç grupta inceleyebiliriz:

1.Birincil Faaliyetler

Birincil ekonomik faaliyetler doğadan doğrudan elde edilen ve genelde sanayiye hammadde sunan faliyetlerdir. Bu faaliyetlerde çalışanların oranı giderek azalmaktadır.

Birincil faaliyetleri şu şekilde örneklendirebiliriz.

Çiftçilik

Ormancılık

Hayvancılık

Balıkçılık

Madencilik

Avcılık

Toplayıcılık

a) Tarım

İnsanların toprağı ekip biçme faaliyetidir. Tahıllar baklagiller, sanayi bitkileri, yağ bitkileri, sebzecilik, meyvecilik, zeytincilik, bağcılık, seracılık yapılan başlıca tarımsal faaliyetlerdir.

b) Hayvancılık

İnsanların hayvansal besinlerden faydalanmak için hayvanları evcilleştirerek yetiştirmesi faaliyetidir. Büyükbaş hayvancılık, küçükbaş hayvancılık, kümes hayvancılığı, ipek böcekçiliği, arıcılık, su ürünleri hay­vancılık faaliyetlerine girmektedir.

c) Ormancılık

Orman varlığına dayanan ekonomik faaliyetlerdir. Yakacak maddelerin temin edilmesi, canlılar için ge­reken oksijenin sağlanması, havadaki nem dengesini sağlaması, erozyonu önlemesi, çeşitli bitki ve hayvan türlerine barınak olması, kağıt, mobilya, kauçuk, ilaç, mum, boya maddeleri ve kimyasal maddelerin üretil­mesinde ormanların payı önemlidir.

d) Madencilik

Yerkabuğunun yapısındaki ekonomik değer ta­şıyan mineral topluluklarına maden denir. Madencilik özellikle Sanayi Devrimi'nden sonra önem kazanmış­tır. Madencilikle hem sanayiye hammadde sağlanır, hem de gereken enerji ihtiyacı sağlanır.

2. İkincil Faaliyetler

İkincil faaliyet yeni bir ürün imal etmek, insanların kullanımına sunmaktır. Küçük el sanatlarından enerji üretimine kadar bütün hammaddelerin işletimi bu faaliyetler arasındadır.

İkincil faaliyetleri şu şekilde örneklendirebiliriz.

Mobilyacı

Dokuma

Demirci

Deri, giyim sanayi

Fırıncı

Makine sanayi

Besin sanayi

Kimya sanayi

Çimento➪

İnşaat

Cam

Enerji üretimi

Seramik sanayi

Maden sanayi

Otomotiv

Elektrikli aletler

İkincil faaliyetler üretimin büyüklüğüne ve üretimin niteliğine göre iki bölüme ayrılır.

a) Üretimin Büyüklüğüne Göre

Ağır Sanayi: Üretim hacminin büyük çalışan sayısı ve kullanılan hammaddenin fazla olduğu sanayi kollarıdır.

 Ağır sanayiye:

Petro - Kimya Sanayi

Demir - Çelik Sanayi

Çimento Sanayi

Gemi inşa Sanayi

Makine Sanayi

Cam - Seramik Sanayi

Otomobil Sanayi alanları örnek olarak verilebilir.

Hafif Sanayi: Küçük makinelerle az miktarda hammadde kullanarak yapılan faaliyetlerdir.

Hafif sanayiye;

Tekstil Sanayi

Mobilya Sanayi

Elektronik Sanayi

Beyaz Eşya alanları örnek olarak verilebilir.

b) Üretimin Niteliğine Göre

Üretimin niteliğine göre, sanayi faaliyetlerini sınıf­landırabiliriz. Tüketim mallarına doğrudan insanların kullanımına sunulan gıda ve giyim ürünleri, mobilya­lar, beyaz eşyalar örnek verilirken üretim mallarına yeni bir üretim yapmayı sağlayan çeşitli makineler, tezgahlar, örnek olarak verilebilir. Tüketim malları imalatı iki grupta incelenir.

Dayanıklı tüketim malları;

Buzdolabı, çamaşır makinesi, televizyon, video, bilgisayar, mobilyalar vb.

Dayanıksız tüketim malları;

Giyecek, yiyecek, içecek gibi ömürleri bir yılı aşmayan diğer mallar.

3. Üçüncül faaliyetler

Üçüncül faaliyetlerde hizmet üretimi vardır. Üçüncül faaliyetleri şu şekilde örneklendirebiliriz.

Eğitim

Pazarlama

Sağlık

Muhasabe

Turizm

Bankacılık

Ulaşım

Ticaret

İletişim

Eğlence

Hukuk

Güvenlik

Giyim

Gıda

Ev eşyalarının satışı

Ülkelerin gelişmişlik düzeyi arttıkça üçüncül faaliyetlerde çalışanların oranı da artmaktadır.

a)Ticaret

Belirli bir kazanç sağlamak amacıyla her türlü mal ve hizmetin alım satımına ticaret denir.

b)Turizm

İnsanların gezip görmek, dinlenmek, eğlenmek, spor, sağlık, kutsal yerleri ziyaret gibi çeşitli amaçlarla yaptıkları gezi faaliyetlerine denir. Kıyı turizmi, sağlık turizmi, kış turizmi gibi turizm türleri vardır. Otel yöneticiliği ve işletmeciliği, rehberlik, kayak öğretmenliği, animatörlük, aşçılık, garsonluk, barmenlik, dansçılık gibi çok sayıda iş imkanı sunar.

4. Dördüncül Faaliyetler

Ekonomik faaliyetlerde meydana gelen değişimin bir sonucu olarak üçüncül ekonomik faaaliyetler içerisinde dördüncül ve beşincil ekonomik faaliyet alanları ortaya çıkmıştır. Dördüncül ekonomik faaliyetlerde bilginin toplanması, yayılması, işlenmesi, işletme ve kurumların kontrol ve yönetimi alanlarında çalışılmaktadır.

Beyaz yakalılar denilen, hizmet içeren;

Eğitim

İşletme

Bilgi işleme

Araştırma hizmetleri

Donanım - Yazılım hizmetleri

Reklamcılık

Grafik tasarımcılığı

İnternet hizmetleri

dördüncül ekonomik faaliyetlere örnek olarak verilebilir.

5.Beşincil Ekonomik Faaliyetler

Beşincil ekonomik faaliyetler kamu ve özel sektörde, büyük organizasyon ve işletmelerde üst düzey karar verme ve yönetim faaliyetlerinde görevlidirler.

Kamu ve özel sektörlerdeki yöneticilikler,

İcra kurulu başkanlıkları, beşincil ekonomik faaliyetlere örnek olarak verilebilir.

a) Ulaşım

Ulaşım sektörü hem birincil ve ikincil, hemde üçüncül faaliyetlerde kullanılır. Örneğin, demirin çıkarılması ve işlenecek fabrikalara taşınması birincil faaliyet, işlenen demirin satış noktalarına ulaştırılması ikincil faaliyet, satış noktalarından insanlara pazarlanması ve ulaştırılması üçüncül faaliyetler grubuna girer. Verilen örnekte de görüldüğü gibi ulaşım bütün faaliyetlerin bir koludur. Ulaşım türleri kara, hava, deniz, demir yolları ve boru hatları olarak sınıflandırılır.

EKONOMİK FAALİYET TÜRLERİ VE GELİŞMİŞLİK ARASINDAKİ İLİŞKİ

Ülkelerin gelişmişlik düzeyleriyle ekonomik faaliyet türleri ile arasında güçlü bir ilişki vardır.

Latin Amerika, Güneydoğu Asya, Orta Doğu, Doğu Asya, Güney Asya, Sahra Altı Afrika gibi az gelişmiş ülkelerde insanlar daha çok birincil faaliyetlerde çalışırlarken,

Kanada, Amerika, Batı Avrupa, Doğu Avrupa, Japonya ve Güney Pasifik gibi gelişmiş ülkelerde ikincil ve üçüncül faaliyetlerde çalışanların oranı daha fazladır.

GELİŞMİŞ ÜLKELERİN ÖZELLİKLERİ

1. Kişi başına düşen milli gelir yüksektir.

2. Doğum oranı azdır.

3. Ortalama ömür uzundur.

4. Kentleşme oranı yüksektir.

5. Halkın çoğu ikincil ve üçüncül faaliyetler de çalışır.

6. Enerji tüketimi çoktur.

7. Okur - yazar oranı yüksektir.

8. Ulaşım, iletişim gelişmiştir.

9. Hammadde ithal eder, sanayi ürünleri ihraç eder.

10. Yaş bağımlılık oranı düşüktür.

GELİŞMEMİŞ ÜLKELERİN ÖZELLİKLERİ

1. Kişi başına düşen miili gelir azdır.

2. Doğum oranı fazladır.

3. Ortalama ömür kısadır.

4. Kentleşme oranı düşüktür.

5. Halkın çoğu birincil faaliyetlerde çalışır.

6. Enerji tüketimi düşüktür.

7. Ulaşım - iletişim gelişmemiştir.

8. Okur - yazar oranı azdır.

9. Hammadde ihraç eder, sanayi ürünleri ithal eder.

10. Yaş bağımlılık oranı yüksektir.

Bunu Paylaşabilirsiniz.