Haritalar

Haritalar

Coğrafya TR 19 Mayıs 2020

Harita Nedir?

İnsan yaşantısında kolaylık sağlamak amacıyla yapılır. Harita, bize rehberlik yapar. Yeryüzünün tamamını veya bir kısmını belli bir oran dahilinde (ölçek) kuşbakışı şeklinde küçültülerek düzlem üzerine aktarılmasına harita denir. Bir harita çizilirken, ilk iş amaca uygun yöntemi belirlemek gerekir.

Türkiye'nin Bitki Örtüsü Haritası

Harita Çizilirken Dikkat Edilecek Unsurlar:

1)    Amaç belirlenir buda diğerleri üzerinde netleştiricidir.

2)    Yöntem belirlenir.

3)    Alan belirlenir. ( koordinatlar, sınırlar )

4)    Ölçek belirlenir.

5)    Lejant belirlenir. ( Harita da kullanılacak olan semboller )

Harita Çizim Yöntemleri

1) İzohips ( Eş Yükselti Eğrisi ) Yöntemi

izohips yöntemi

Deniz seviyesine göre aynı yükseltideki noktaların birleştirilmesiyle oluşturulmuş haritalara izohips yöntemi ile çizilmiş haritalar denir. Bu yöntem de çizgiler iç içe kapalı eğriler oluşturur. En dıştaki eğri en alçak noktayı en içteki eğri en yüksek noktayı gösterir. Eğrilerin sık geçtiği yerde eğim fazla seyrek geçtiği yerde eğim azdır. Kıyı çizgisi 0 metre eğrisidir. Deniz seviyesine göre aynı derinlikteki noktaların birleştirilmesi ile oluşturulan eğrilere de izobot (eş derinlik) denir. 0 metre eğrisi izobat  veya izohipsin başlangıç eğrisidir. “ Bu yöntem harita çiziminde en sık kullanılan yöntemdir. ” Bazen renkler de kullanılabilir.

2) Kabartma Yöntemi

Kabartma haritası

Bu yöntemde yükselti değerleri küçültülerek kabarmış bir şekilde gösterilir. Üç  boyutlu ve gerçeğe en yakın haritalardır. Yeryüzü şekillerini en iyi gösterin haritadır fakat yapılışı maliyetli ve taşınması zor olduğu için pek yaygın olarak kullanılmaz. Günümüzde bu tür haritalar plastikten yapıldığı için daha ucuz imal edilmektedir. Daha da kullanışlı hale gelmiştir.

3) Renklendirme Yöntemi

Haritalarda Renklendirme Yöntemi

Her rengin belli bir yükselti değeri vardır. Renklendirilerek yeryüzü kabarıyormuş gibi bir his uyandırarak yer şekilleri gösterilmeye çalışılır. Genellikle fiziki haritalar da ve topoğrafya haritalarında kullanılır. En yaygın olarak kullanılan yöntemlerden biridir. 0-500 arası yeşil, 500-1000 arası sarı, 1000-1500 arası turuncu, 1500-4500 arası kahverengi, 4500-yukarısı beyazdır. Yukarıda ki haritada Çukurova yeşil ve Konya ovası sarı renkle gösterilmiştir. Bu bize bu ovaların yükselti değerlerinin( rakımlarının) farklı olduğunu göstermektedir.

4) Tarama Yöntemi

Haritalarda Tarama Yöntemi

Bu yöntemde de yer şekilleri tarama yoluyla gösterilmeye çalışır. Çizgilerin sık, kısa ve kalın olduğu yerlerde eğim fazla, seyrek, ince ve uzun olduğu yerlerde ise eğim azdır. Düz yerlerde boş bırakılır.

5) Gölgelendirme Yöntemi

Haritalarda Gölgeleme Yöntemi

Haritanın bir köşesinden 45°’lik eğimli bir şekilde ışık vurdurulur. Aydınlık olan yerde eğim fazla, gölge olan yerde ise eğim azdır. Renklerin tonuna göre eğim şekli anlaşılır.

Kullanım Amaçlarına Göre Haritaları Sınıflandırdığımızda;

Harita çiziminde ilk önce amaç belirlenir. Her haritanın da amacı farklıdır. Haritanın ismi, amaca göre konur. Hemen her konuda harita çizilebilir. (neyi, nasıl, ne şekilde çizeceğiz buna karar vermemiz için gereklidir.)

PROJEKSİYON TİPLERİ

Dünya’nın şekli geoit olduğu için düzlem üzerine aktarmak zordur. Bu nedenle bozulmayı en aza indirmek için değişik yöntemler geliştirilmiştir. Bu yöntemlere projeksiyon yöntemleri (izdüşüm yöntemleri) denir. Dünya’nın şekli geoit olduğu için düzlem üzerine aktarırken muhakkak bozulma olur. Yani, hatasız harita olmaz.

En iyi harita modeli, küre üzerine çizilir.

Projeksiyon Yöntemi

1) Konik Projeksiyon

Dünya’nın çevresine koni şeklinde bir kağıt sarılmasıyla oluşturulur. Koni de teğet geçen yerler (45° enlemi) en az hata ile aktarılır. Orta enlemlerden (45° enlemi) uzaklaştıkça bozulma artar. En iyi orta enlemler ve çevresini gösterir.

2) Düzlem Projeksiyon

Kutuplar ve çevresini en iyi gösterin yöntemdir. Çünkü; Dünya kutuplardan basık olduğu için bu yöntem Dünya’nın herhangi bir yerin çiziminde kullanılabilir. Daha çok büyük ölçekli haritaların ve dar alanların çiziminde kullanılır.

3) Silindirik Projeksiyon

En iyi ekvator ve çevresini gösterir. Çünkü ekvator teğet geçer. Ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe hata (bozulma) artar. Daha çok geniş alanların çiziminde yararlanılır. Deniz ve hava ulaşım haritaları, bu yöntemden yararlanarak çizilir.

HARİTADA ÖLÇEK DEĞİŞTİKCE NELER DEĞİŞİR

Büyük Küçük Ölçekli Harita

      A haritası büyük ölçekli bir haritadır.                      B haritası küçük ölçekli bir haridadır.

  Harita Büyük Küçük Ölçekli karşılaştırma

Harita Büyük Küçük Ölçekli

Burayı iyice öğrenmeliyiz vede oldukça kolaydır hangisi küçük ölçekli hangisinin büyük ölçekli olduğu aralarındaki farklar önemlidir.
Haritalarda Uzunluk Hesaplamaları

Gerçek Uzunluk Bulma

Soru: A ve B kentleri arası 1/500.000 ölçekli bir haritada 12 cm gösterilmiştir. Bu iki kent arası kaç km’dir.

1cm         5km

12cm        x          500.000 cm = 5 km

   1.x=12.5

    X=60 km

Soru: A ve B kentleri arası 1/800.000 ölçekli bir haritada 24 cm gösterilmiştir. Bu iki kent arası kaç km’dir?

1cm            8km

24cm          x                       800.000 cm = 8 km

1.x=24.8

X=192 km

Haritada uzunluğu bulmada hesaplamada izlenecek yollar

Soru: Gerçekte 1800 km olan A ve B arası 1/300.000 ölçekli bir harita da kaç cm gösterilir

1cm          3km                                      1/300.000cm= 3 km

 X             1800km

  3x =1800 km

   x = 600 cm

Soru: Gerçekte 620 km olan A ve B şehirleri arası 1/500.000 ölçekli bir haritada kaç cm gösterilir?

1cm          5km

   x            620                   

  5x = 620

  x =124 km

Ölçek Nasıl Bulunur? Ölçek hesaplamayı nasıl yaparız?

Soru: Gerçekte 350 km olan A ve B kentleri arası, bir haritada 10 cm gösterilmiştir. Bu haritanın ölçeği nedir?

10cm          350km

1cm                x                1/3500.000cm=350km

   10.x=350.1

   10x=350

    x=35km

Soru: Gerçekte 400 km olan A ve B kentleri arası, bir haritada 8cm gösterilmiştir. Bu haritanın ölçeği nedir?

8cm         400km

1cm            x

x.8=400.1                                   1/50km=50.000.00cm

8x=400

X=50km

Haritada Alan Hesaplamalarında İzlenecek Yol

Gerçek Alan Bulma

Soru: 1/400.000 ölçekli bir haritada, bir göl 4cm² gösterilmiştir. Bu gölün gerçek alanı kaç km² dir?

1cm²         16km²

4cm²            x

   1.x=16.4                                                                           1/400.000 cm= 4 km. 

    X=64km²

Soru: 1/600.000 ölçekli bir haritada bir arsa 3cm² gösterilmiştir. Bu arsanın alanı kaç km’dir?

1cm²           36km²

3cm²          x                                             1/600.000cm=6km

   1.x=36.3

   x=108km²

Haritadaki Alanı Bulma

Soru: Gerçekte 400km² olan bir yer 1/200.000 ölçekli bir haritada kaç cm² gösterilir?

1cm          4km²

  X           400km²                1/200.000cm=2km

   x.4=400.1

   x=100cm²

Soru: Gerçekte 500km² olan bir yerde 1/500.000 ölçekli bir haritada kaç cm² gösterilir?

 1cm            5km

1cm²          25km²

  X              500km²

   x.25=500.1                         1/500.000cm=5km

   x=20cm²

Haritanın Ölçeğini Bulma

Soru: İki kent arası uzaklık 10km’dir. Bir haritada bu uzaklık 10cm ile gösterildiğine göre haritanın ölçeği nedir?

10cm         10km

 1cm              x

  10.x=10.1

   x=1      =        1/100.000km

Soru: İki kent arası 1200km’dir. Bir haritada bu uzaklık 60cm ile ölçüldüğüne göre haritanın ölçeği nedir?

60cm        1200km

 1cm            x

   x.60=1.1200

   x=20      =      1/200.000

Gerçek  Alan Bulma

Soru: 1/500.000 ölçekli bir haritada 3cm² gösterilen bir gölün gerçek alanı kaç km²’dir.

1cm                5km

1cm²          25km²

3cm²              x                1/500.000cm=1/5km

  x.1=3.25

  x=75km²

Soru: 1/400.000 ölçekli bir haritada 25cm² gösterilen bir alan gerçekte kaç km²’dir?

1cm               4km

1cm²         16km²

25cm²          x                    1/400.000cm=4km

 x.1=16.25

 x=400km²

Haritadaki Alanı Bulma

Soru: Gerçekte 96km² olan bir göl, 1/400.000 bir haritada kaç cm² olarak gösterilir?

1 cm               4km

1cm²          16km²

X               96km²                         1/400.000cm=4km

x.16=96.1

 x=6cm²

Soru: Gerçekte 600km² olan bir göl, 1/1000.000 ölçekli bir haritada kaç cm² olarak gösterilebilir?

1cm            10km

1cm²        100km²

X              600km²                 1/1000.000cm=10km

x.100=600.1

 x=6cm²

Gerçek Uzunluk Bulma

Soru: 1/3000.000 ölçekli bir haritada 4cm olarak gösterilen bir uzunluk, gerçekte kaç km’dir?

1cm        30km

4cm           x                        1/3000.000cm=30km

x.1=4.30

x=120km

Soru: 1/400.000 ölçekli bir haritada 2cm olarak gösterilen bir uzunluk, gerçekte kaç km’dir?

1cm       4km

2cm          x                             1/400.000cm=4km

1.x=4.2

X=8km

Haritada Alan Bulma

Soru: Gerçekte 900km² olan bir arsa 1/300.000 ölçekli bir haritada kaç cm² gösterilir?

1cm             3km

1cm         9km²

X            900km²                   1/300.000cm=3km

x.9=1.900

x=100cm²

Alan Hesaplamalarında Ölçek Bulma

Soru: Gerçek alanı 256km² olan bir göl haritada 16cm² gösterilmiştir. Bu haritanın ölçeği nedir?

16cm²        256km²

1cm²              x                               x=16 km² ise; kök dışına alırız ve

16.x=256.1                                   1/400.000km yazarız.

 X=16km²

Soru:  Gerçek alanı 196km² olan bir arsa, bir haritada 4cm²  gösterilmiştir. Bu haritanın ölçeği nedir?

4cm²         196km²

1cm²             x                         x=49km² ise; kök dışına alır yazarız.

1.196=4.x                               1/700.000cm

 X=49 km²

Haritada ölçek bulma çözümlü örnekler

Örnek-1 1 / 2.500.000 ölçekli bir haritada iki şehir arasındaki uzunluk 4 cm’dir. Bu iki şehir arasındaki gerçek uzunluk kaç km’dir?
Çözüm:
Ö = 1 / 2.500.000 GU = HU x ÖP
HU = 4 cm GU = 4 x 2.500.000
GU = ? km GU = 10.000.000 cm
GU = 100 km

Örnek-2 1 / 1.500.000 ölçekli bir haritada iki şehir arasındaki uzunluk 5 cm’dir. Bu iki şehir arasındaki gerçek uzunluk kaç km’dir?
Çözüm:
Ö = 1 / 1.500.000 GU = HU x ÖP
HU = 5 cm GU = 5 x 1.500.000
GU = ? km GU = 7.500.000 cm
GU = 75 km

Örnek-3 1 / 10.500.000 ölçekli bir haritada iki şehir arasındaki uzunluk 6 cm’dir. Bu iki şehir arasındaki gerçek uzunluk kaç km’dir?
Çözümü:
Ö = 1 / 10.500.000 GU = HU x ÖP
HU = 5 cm GU = 6 x 10.500.000
GU = ? km GU = 63.000.000 cm
GU = 630 km

NOT: Birimler onar onar büyür, onar onar küçülür.
mm cm dm m dam hm km 
1000000 100000 10000 1000 100 10 1 km

Ölçeğin Bulunması
Ölçek = Haritadaki Uzunluk
Gerçek Uzunluk
Ö = HU
GU
Örnek-5 İki şehir arasındaki uzaklık gerçekte 640 km’dir. Harita üzerinde ise bu iki şehir arasındaki uzaklık 2 cm’dir. Haritanın ölçeği nedir?
Çözüm: 
GU = 640 km Ö = HU 2 Ö = 1 / 
HU = 2 cm GU 64.000.000 32.000.000
Ö = ?
GU = 640 km = 64.000.000 cm
Haritadaki Uzunluğun Hesaplanması 
Haritadaki Uzunluk = Gerçek Uzunluk

Ölçeğin Paydası
HU = GU
ÖP
Örnek-6 A ile B şehri arasındaki uzaklık 550 km’dir. 1/5.000.000 ölçekli bir haritada bu iki şehir arasındaki uzunluk kaç cm olur?
Çözüm:
GU = 550 km HU = GU HU = 55.000.000 55 HU = 11 cm
Ö = 1/5.000.000 ÖP 5.000.000 5
HU = ?
GU = 550 km = 55.000.000 cm 

Örnek-7
Gerçekte 100 km2 olan iki merkez arası haritada 25 cm2 olarak gösterildiğine göre haritanın ölçeği kaçtır?
GerçekAlan
Ölçeğin payda karesi:------------
Haritadaki Alan
Bu işlemde dikkat edilmesi gereken nokta çıkan sonuç payda karedir ve kök dışına çıkartılır ve ölçek olduğu için 5 sıfır ilave edilir.
Örnek-8
Arazi üzerindeki 84 km'lik uzunluk, ölçeği bilinmeyen haritada 7 cm gösterildiğine göre, haritanın ölçeği nedir?

Oran Orantıyla Çözüm :
84 km cm'ye çevrilir.
7 cm 8.400.000 cm'yi gösteriyorsa
1 cm x cm'yi gösterir.
-----------------------------------------------
x = 1 * 8.400.000 / 7 = 1.200.000 cm'dir.
Ölçek : 1 / 1.200.000'dir.

Formülde Yerine Koyarak Çözüm :
Ölçek (Payda) = Harita Uzunluğu / Gerçek Uzunluk
Ölçek (Payda) = 7 / 8.400.000
Ölçek (Payda) = 1.200.000 cm
Ölçek : 1 / 1.200.000'dir.

Örnek: 9 / 2.500.000 ölçekli bir haritada iki şehir arasındaki uzunluk 4 cm’dir. Bu iki şehir arasındaki gerçek uzunluk kaç km’dir?
Çözüm:
Ö = 1 / 2.500.000 GU = HU x ÖP
HU = 4 cm GU = 4 x 2.500.000
GU = ? km GU = 10.000.000 cm
GU = 100 km

NOT: Birimler onar onar büyür, onar onar küçülür.
mm cm dm m dam hm km 
1000000 100000 10000 1000 100 10 1 km

Ölçeğin Bulunması
Ölçek = Haritadaki Uzunluk
Gerçek Uzunluk
Ö = HU
GU
Örnek-10 İki şehir arasındaki uzaklık gerçekte 640 km’dir. Harita üzerinde ise bu iki şehir arasındaki uzaklık 2 cm’dir. Haritanın ölçeği nedir?
Çözüm: 
GU = 640 km Ö = HU Ö = 2 Ö = 1 
HU = 2 cm GU 64.000.000 32.000.000
Ö = ?
GU = 640 km = 64.000.000 cm
Haritadaki Uzunluğun Hesaplanması 
Haritadaki Uzunluk = Gerçek Uzunluk
Ölçeğin Paydası
HU = GU
ÖP
Örnek-11 A ile B şehri arasındaki uzaklık 550 km’dir. 1/5.000.000 ölçekli bir haritada bu iki şehir arasındaki uzunluk kaç cm olur?
Çözüm:
GU = 550 km HU = GU HU = 55.000.000 55 HU = 11 cm
Ö = 1/5.000.000 ÖP 5.000.000 5
HU = ?
GU = 550 km = 55.000.000 cm

Örnek-12
A ile B şehri arasındaki uzaklık 550 km’dir. 1/5.000.000 ölçekli bir haritada bu iki şehir arasındaki uzunluk kaç cm olur?
Çözüm:
GU = 550 km HU = GU HU = 55.000.000 55 HU = 11 cm
Ö = 1/5.000.000 ÖP 5.000.000 5
HU = ?
GU = 550 km = 55.000.000 cm

Bunu Paylaşabilirsiniz.

Kıta nedir ve kaç tane kıta vardır?

Coğrafya TR 14 Ocak 2024

YKS'ye Hazırlık Bambu Ağacına Benzer

Coğrafya TR 12 Şubat 2023

Adı Günümüzde Var Olmayan Ülkeler

Coğrafya TR 12 Şubat 2023

Pharos-İskenderiye Feneri

Coğrafya TR 12 Şubat 2023

Büyük Rift Vadisi Nereye Diyoruz

Coğrafya TR 07 Şubat 2023

Ökümen

Coğrafya TR 17 Aralık 2020

Aysberg

Coğrafya TR 01 Ocak 2021

Anökümen

Coğrafya TR 17 Aralık 2020

Aerosol

Coğrafya TR 01 Ocak 2021

Abrazyon Platformu

Coğrafya TR 16 Aralık 2020