Türkiye'de Karstik Aşındırma ve Biriktirme Şekilleri
Coğrafya TR 20 Mayıs 2020
Karstik yeryüzü şekili: Kireçtaşı, alçıtaşı, kaya tuzu, dolomit gibi suların etkisiyle kolayca çözünebilen kayaların karbondioksitli suların eritmesi veya suda erimiş maddelerin çökelmesi sonucu oluşan yer şekillerine Karstik şekiller denir. Bu şekillerin oluşabilmesi için mutlaka karstik sular ve eriyebilen kayalar gereklidir.
Karstik şekillerin oluşmasında etkili olan faktörler:
1.İklim ( Sıcaklık- yağış),
2.Tabakaların yapısı
3.Eğim,
4.Yükselti,
Karstik şekiller nemli ve sıcak iklim bölgelerinde daha yaygındır.
Çünkü Sudaki karbondioksit erimeyi kolaylaştırır ve arttırır.
BAŞLICA KARSTİK AŞINDIRMA ŞEKİLLERİ
LAPYA:Karstik arazilerde, yağışlar sonucunda yeryüzüne düşen sular, kireçtaşlarını aşındırarak oyuklar ve yarıklar oluşturur. Bunlara lapya denir.
Lapyalar en küçük karstik çözünme şekilleridir. Toroslar’da, Bolkar Dağları ile Aladağlar’ın yamaçlarında bu tür şekiller yaygın olarak görülür.
DOLİN:Lapyalar zamanla genişleyip birleşerek dolinleri oluştururlar. Derinlikleri birkaç metredir. Çapları ise birkaç yüz metreyi bulabilir. Göller Yöresi’nde, Geyik ve Bolkar Dağları ile Aladağlar üzerinde, İç Anadolu’nun güneyindeki Obruk Plâtosu’nda sayısız örnekleri vardır.
UVALA VE POLYE:Karstik sahalarda dolinler zamanla genişleyerek uvala denilen şekilleri oluştururlar. Uvalalar da genişleyip birleşirlerse polye adı verilen şekilleri meydana getirirler. Ülkemizdeki bazı ovalar polye ovası özelliğindedir. Bunların en önemlileri Muğla, Elmalı, Kestel, Çeltikçi, Suğla, Bozova, Kızılova, Bademağacı, Kızılkaya, Seki ve Gembos polyeleridir.
DÜDEN:Polyelerin tabanlarında veya kenarlarında suların dibe daldığı yerlere düden ya da su yutan denir. Antalya çevresinde yaygındır. Yağışın bol olduğu aylarda yeraltı sularının yükseldiği dönemlerde düdenlerden sular yüzeye çıkabilir. Bu Düden suyu yeraltından akarak Düden başında yüzeye çıkar.
OBRUK:Yer altındaki mağara ve galeri tavanlarının çökmesiyle oluşmuş derin karst kuyularıdır. Obrukların bazılarının tabanlarında sular birikmiştir ve obruk gölleri meydana gelmiştir.
Ülkemizin özellikle Konya Bölümü’nde obruklar yaygın olarak görülür. Bu bölümde Kızılören, Timraş, Kuruobruk ve Çalıdeniz obrukları en çok bilinenlerdir. Ayrıca Akdeniz Bölgesi’nde Akseki’nin doğusunda çok derin obruklar bulunur. Silifke’nin doğusundaki Cennet - Cehennem obrukları turistik açıdan önemlidir. 
OBRUK
MAĞARALAR: Karstik alanlarda yer altı sularının eritmesi sonucu oluşan doğal yer altı boşluklarına mağara denir. Bu mağaralar birer turizm alanıdırlar. En tanınmış olanları Damlataş (Alanya), Karain (Antalya), İnsuyu (Burdur), Dim (Alanya), Zindan (Isparta), Dilek kuyu (Mersin) ve Narlı kuyu (Mersin) mağaralarıdır.
KÖR VADİ: Karstik yörelerdeki akarsular bir düdende kaybolarak akışını yeraltında sürdürür. Bu akarsuların yeryüzünde süreklilik göstermeyen vadilerine kör (çıkmaz) vadi denir.
TÜNELLER VE DOĞAL KÖPRÜLER:Karstik alanlarda yeryüzündeki sular yer altına sızarlar ve tabakaların bu sularla çözünmesi sonucu tüneller oluşur.
Özellikle, Akdeniz Bölgesi’nde bu tüneller sıkça görülür. Buralardaki bazı akarsular, akışlarının bir kısmını yer altındaki bu tünellerle gerçekleştirirler. Yer altında oluşan bu tüneller yer yer çökerek doğal köprüler oluştururlar. Örneğin, Silifke’nin kuzeydoğusunda Göksu nehri üzerindeki Yerköprü bu şekilde oluşmuştur. Uzunluğu 500 m kadardır.
BİRİKTİRME ŞEKİLLERİ:
Kalsiyum bikarbonat suyla temas ettiğinde karstik kayaçların yapısında bulunan bikarbonatın içindeki karbondioksit ayrılır ve kalsiyum karbonat çökelir. Böylece birikim şekilleri oluşur. Bu şekiller sadece yer altı suların yüzeye çıktığı ve havayla temas ettiği yerlerde oluşur.
Resim açıklama:Sol üst köşe 3 ve 4. şekil sarkıt,sol alt köşe 2,3 ve 4. şekiller dikit,resmin en sağındaki birleşik şekil sütun....
SARKIT:Mağaranın tavan kesiminde sızan kireçli suların bitki kökü veya buna benzer bir çıkıntı boyunca akarken buharlaşması ve suyun bünyesindeki kirecin birikmesi ile oluşur. Bunlar mağara tavanından sarkarlar.
DİKİT:Mağara tavanından tabana damlayan suların bünyesindeki kirecin birikerek yükselmesi ile oluşurlar.
SÜTUN:Sarkıt ve dikitlerin zamanla birleşmesi sonucu oluşurlar.
TRAVERTEN:Yeraltı sularının yeryüzüne çıkması ve içlerinde çözünmüş halde bulunan maddelerin çökelmesi ya da birikmesi ile oluşurlar. İçeriğindeki maddelerin özelliğine göre renk alırlar. Antalya ve Pamukkale travertenleri bunun en güzel örnekleridir.