İklimin Elemanı Basınç
Coğrafya TR 19 Mayıs 2017
Atmosferdeki gazların yer çekiminin etkisiyle yere uyguladığı ağılığa basınç denir. Fakat biz bunu hissetmeyiz.
Tariçelli 45° enleminde 0 metrede ve 0°C sıcaklık yaptığı ölçümlerde 760 mm yüksekliğinde civanın 1 cm2'lik yere uyguladığı ağırlık 1033 g olarak ölçmüş. Bu değer m.(milibar) olarak 1013 mb. Gelmiştir. Bu değer normal atmosfer basıncıdır. Bu basıncın üstündekiler yüksek basınç, altındakiler alçak basınçtır. Gazların yoğunluğu etkileyen her faktör, basıncıda etkiler. Yoğunluk fazla ise basınç fazla, yoğunluk az ise, basınç azdır. Basınç ile havanın yoğunluğu arasında doğru orantı vardır.
Basınç Üzerinde Etkili Olan Faktörler
Isı Farkı
Basınç
ALÇAK BASINÇ ALANLARINDAKİ HAVA KOŞULLARI
• Isınan ya da atmosferin alt kısımlarında çarpışan hava parselleri yükselir.
• Yükselen hava soğur.
• Soğuyan havanın bağıl nem oranı yükselir.
• Yoğuşma gerçekleşir.
• Bulut oluşur.
• Yağış oluşur.
• Rüzgâr çevreden merkeze doğru eser.
• Bulutlu, yağışlı ve rüzgârlı hava şartları hâkimdir.
YÜKSEK BASINÇ ALANLARINDAKİ HAVA KOŞULLARI
• Soğuyan ya da atmosferin üst kısımlarında çarpışan hava parselleri alçalır.
• Alçalan hava ısınır.
• Isınan havanın bağıl nem oranı düşer.
• Bulutlar dağılır, yağış oluşmaz.
• Rüzgâr merkezden çevreye doğru eser.
• Güneşli, yağışsız ve hafif rüzgârlı hava şartları hâkimdir.
3) Enlem
Ekvatordan kutuplara yer çekimi artması basınç artmasının en önemli nedenidir.Fakat Ekvatordan kutuplara doğru sıcaklık düştüğü içinde basınç azalır.
4) Mevsim
Yaz aylarında hava ısındığında alçak basınç oluşur, kış aylarında yüksek basınç oluşur. Mevsim değiştikçe, basınç değişir.
5) Yerçekimi
Yer çekimi arttıkça, gazların yoğunluğu artar. Yere uyguladığı ağırlıkta artar. Yer çekimi azaldıkça, gazların yoğunluğu azalır. Yere uyguladığı ağırlıkta azalır.
6) Yükselti
Yükseklere çıkıldıkça havanın yoğunluğu azalır. Gazlar seyrekleşir. Çünkü; yerden yükseklere çıkıldıkça, yer çekimi azaldığından gazlar seyrekleşir ve basınç azalır.
Not: Yükseklere çıkıldıkça sıcaklık düşer. Basıncın da bu mantıkla artması gerekir. Fakat basınçta en önemli faktör; yer çekimidir. O nedenle basınç düşer.
7) Günlük Hareket (Dinamik Etken)
Dünya'nın dönmesinden dolayı 30 ve 60 enlemleri çevresinde dinamik nedenli basınç merkezleri oluşur. 30° enlemleri çevresinde gazlar Dünya'nın dönmesi nedeniyle sıkıştığından ağırlığı artar, aşağı iner. Dinamik nedenli yüksek basınç alanı oluşur. 60 enlemleri çevresinde sıcak ve soğuk hava kütleleri karşılaşır. Sıcak hava, soğuk havanın üzerinde ilerler, yükselici hava hareketi oluşur ve böylece DAB merkezi oluşur.
