Havayı Kontrol Etme İsteği Bulut Tohumlama

Coğrafya TR 01 Haziran 2020

Eski zamanlar süresince insanoğlu, su kaynaklarını artırmak, kuvvetli hava olaylarının etkisini azaltmak amacıyla hava ve iklimi değiştirmenin yollarını araştırmıştır. Hava modifikasyonuna dair çağdaş teknoloji 1940'lı senesinin sonucunda gümüş iyodun, bulut damlacıklarının buz kristallerine dönüştürülmesinde kullanılmasıyla meydana çıkmıştır.Amaç yağmur yaratmak değil bulut yeterli neme sahip olmasını sağlayarak yağış ihtimalini artırmaktır.
Bulut tohumlama tekniği 1960’lı yıllardan itibaren ABD'de tasarlanmış ve şu vakita kadar kadar uygulanmaya devam edilmiştir.ülkemizde ilk olarak 1990 senesinde İstanbul'da İSKİ doğrulusunda uygulanmıştır. Farklı vakit dilimlerinde İstanbul Ankara ve İzmir'de de kısa süreli olarak aynı yöntemden faydalanılmıştır.
1947'de Bernard Vonnegut, gümüş iyodürü bulut tohumlama prosedüründe kullandı. Gümüş iyodür, buz kristaline benzer bir kristal yapısına sahip bulunduğu amacıyla -4°C ve daha düşük sıcaklıklarda etkili bir buz çekirdeği olarak hizmet eder (Mason, 1971; Rogers, 1979) Gümüş iyodürü kullanmak, kuru buzdan daha basittir . Çünkü bir uçağın kanadından çıkan ya da yer yüzeyindeki kaynaklardan çıkan yanıcı maddelerden buluta taşınabilir. Diğer maddeler örnek olarak kurşun iyodür ve bakır sülfür de etkili buz çekirdeği olmasına rağmen, gümüş iyodür bulut tohumlama işlemlerinde en süregelen olarak kullanılmaktadır.
Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nün resmi internet sitesinde yer alan verilere göre, bulut tohumlama havadan ve yerden olmak üzere iki değişik yolla yapılır.

Havadan tohumlama tekniğinde uçaklar yapay yoğunlaşma çekirdeklerini bulutun tepesinden aşağıya, bulutun içine girerek ve tabanından yukarıya akımlar ile bulutun içine bırakırlar.Kanatlara takılı brülörlerin saldığı gümüş iyodür dumanı, artan havayı, belirli fırtına bulutlarının sıfır derece altındaki iç bölüme doğru yöneltir. O yükseklikte gümüş iyodür parçacıkları, bulut suyunun çevresinde donabileceği birer çekirdek işlevini görür. Yeterli ağırlığa ulaşan buz taneleri düşmeye başlar ve iniş esnasında eriyerek yağmura dönüşür. Kuramsal olarak bakıldığında, bu strateji yalnızca yağış sayısını artırmakla kalmaz, nemin bulutlar içersinde yukarıyaya sürüklenerek dolu durumuna gelmesini de önler.

Yer Yüzeyinden Yapılan Bulut Tohumlama İşleminde ise tanklarda tespit edilen gümüş iyodür partikülleri jeneratör sayesinde yerden orografik bulut içerisine enjekte edilir. Yerden bulutun tohumlanması prosedüründe amaç bölgesinin belirlenmesi ve orografik olarak artan bulut içersindeki dikey yukarıyaya aşağı hareketlerden ötürü bulutu tohumlamak gerektiğince zordur.

Dünyada 24 ülke bulut tohumlama yöntemini daha çok yağış sağlamak amacıyla kullanmaktadır.Bunun yapıldığı en mühim yer belki de Çin de tespit edilen Beijing şehridir. 2008 Olimpiyatlarının yapılmasına kısa bir vakit kala şehirdeki hava kirliliği ciddi sorun oluşturmuştu. Böylesine bir bozukluğu engellemek isteyen yetkililer hava kirliliğini azaltmak amacıyla bulut tohumlama yöntemini kullandılar.
Mevcut teknikler yağışın çok düşük bulunduğu alanlarda ve orta yağışlı alanlarda, kurak mevsimde mühim bir derecede tesire sahip değildir. Eğer öyle olsaydı Afrika’nın kurak ülkelerindeki açlık sorunu çözülebilirdi. En iyi neticeye yağışın çok iyi bulunduğu yer ve mevsimlerde ulaşabilmektedir. Bir yerde yapay tohumlama ile yağış arttırılırken başka bir yerde azalma olabilmektedir. Bulut tohumlamasını değerlendirirken, bulut tipi, sıcaklığı, nem içeriği ve damlacık büyüklüğünün dağılımı gibi başka faktörler de düşünülmelidir. Bazı deneyler bulut tohumlamasının yağışı artırmadığını göstermesine rağmen, başkaları doğru şartlar altında tohumlama prosedürü yağışı %5-20 arasında artıracağı görülmüştür.