Elmas nedir? Elmaslar Nasıl Oluşur?

Coğrafya TR 19 Mayıs 2020

Elmas; grafit ve kömür gibi karbon atomlarından oluşmuştur. Aralarındaki tek fark karbon atomlarının dizilimi ile alakalıdır. Kimyasal olarak elmas, kömür ve grafit birbirlerinin allotroplarıdır. Kömür ve grafitin aksine doğada bilinen en sert maddelerdendir. Elmasın saf karbondan oluştuğu fikri Fransız Kimyacı Lavoisier tarafından fark edilmiştir.

Elmas, doğal olarak sadece kimberlit ismi verilen bir kayaç içerisinde bulunmaktadır. Kimberlit; adını 1870 yılında Güney Afrikanın Kiberley şehrinde ilk defa bulunmasıyla almıştır. Kimberlitlerin doğal şartlarda hareketleri nedeniyle elmaslar; nehirlerde de bulunabilmektedir. En çok Güney Afrika, Tanzanya ve Amerika’da kayaçlardan elde edilir. Brezilya, Zaire ve Hindistan gibi ülkelerde ise alüvyal yataklarda bulunur.

Elmas Nerelerde Kullanılır?

Sanayide ve mineral biliminde maddelerin sertlik dereceleri Mohs birimi ile gösterilir ve elmasın sertlik derecesi 10 mohs’dur. Sert olmasından dolayı üretilen yapay elmaslar endüstriyel makinalarda kullanılmaktadır. Doğal olan elmaslar ise daha çok ziynet eşyası olarak kullanılır ve aynı zamanda en pahalı ziynet eşyalarından biridir.

Elmaslar ametal özellik gösterir yani metal değildir. Erime noktası 3547 derecedir. Normal atmosfer ortamında 850 derecede yanar.

Eski zamanlarda elmasın ağırlığını ölçmek için Keçiboynuzu çekirdekleri kullanılırdı. Arapçada keçiboynuzu çekirdeği anlamına gelen kırat, karat olarak bir ölçü birimi haline gelmiştir. Keçiboynuzu çekirdeklerinin ortalama aynı ağırlığa sahip olmaları ve nem gibi faktörlerden etkilenmemeleri nedeniyle tercih edilmişlerdir. Günümüzde ise 1 karar 0,200 grama tekabül eder.

Pırlanta ve Faset Nedir?

Elmasın özel yöntemlerle kesilmiş haline pırlanta denir. Pırlanta, elmasın 57 fasetli özel kesilmiş halidir. Faset; özel bir açıyla oluşturulan yüzeye verilen isimdir. Yani, pırlanta üzerinde 57 adet yüzey bulunmaktadır.

Doğal halde çıkartılan pek çok elmas, pırlanta formundadır. Fasetleme işlemi bu formda olmayan elmaslara yapılır ve çok zahmetli ve titizlik isteyen bir işlemdir. Elmasların kıymetini dört faktör belirler bunlar kesilme, büyüklük, renk ve berraklıktır. Aynı zamanda çatlak olmaması tercih edilmektedir. Sarı ve kahverengi elmaslar pek istenmez ancak pembe, yeşil ve menekşe renkli elmaslar tercih edilir. Dünyada en büyük elmas üreticisi şirketi İngiliz De Beers şirketidir.

Kaynak: Vikipedia

Elmas, dünyada kimberlit kayalarında bulunmaktadır. Başka kayaların içinden çıkan elmas, kimberlit kayalarının aşınması ile kayaların değişimi ile oluşmuştur. Kimberlit, magnezyum ve demirden oluşan volkanik kayalara verilen isimdir. Bunların dışında kalsit, olivin, ilmenit, mika gibi maddelerde kimberlit kayasında bulunur.

Elmas nasıl oluşur?

Elmasın, yer kabuğunun hareketi, depremler ve volkanik patlamalar ile yeryüzüne çıktığı düşünülmektedir. Bazı bölgelerde, nehir kumlarına karıştığı da düşünülmektedir. Elmas, dünyada en çok Güney Afrika, Güney Amerika, Endonezya ve Hindistan’dan çıkarılmaktadır. Elmas, diğer mineraller nasıl işleniyorsa öyle işlenmektedir. Elmasın toprak altında dağınık olduğu yerler olduğu gibi, cevher kayaları da vardır. Bu cevher kayalarına borular yollanarak kırılma işlemi yapılır. Çıkarılan balçıklı, kumlu cevher iki işlemden geçer. Öncelikle yoğun bir sıvıda yüzdürülür. Çok ağır olan mineraller dibe çöker. Daha sonra kumlu, çamurlu karışım aşağı yukarı titreşimle elekten geçirilerek elmasın dibe çökmesi sağlanır. Ayrı bir sistem ile hem kesilmiş hem de parlatılmış hale gelen tek mineral elmastır. Birçok elmas minerali kendiliğinden pırlanta olacak durumdadır. Fakat bir kısmı kesilir. Kesilmesi çok dikkat ve titizlik ister.

Elmas Nedir? Elmasın değerini ne belirler?

Elmasın değeri; kesilme, renk, büyüklük ve berraklık ile ilgilidir. Çatlak olup olmaması da çok önemli bir değerdir. Çünkü çatlaklar, ışığın elmasın içine girmesini engellemektedir. Sarı ve kahverengi etki bırakan çatlaklar, bu renk elmasın değerini düşürür. Pembe, menekşe rengi, yeşil elmaslar çok değerli kabul edilir.

Elmasın bir diğer özelliği sertliğidir. Mohs değeri, elmasın sertliğini göstermektedir. En yüksek değer 10’dur.  Elmas, A metal özellik gösterir. Erime noktası 3.500 derecedir. Yoğunluğu yaklaşık 3,5 gr/cm3’dür. Elmasın tartılmasında, ölçü birimi karat olarak kullanılmaktadır. 1 karat 205 miligrama eşittir. Işığı kırma özelliğinin fazla olması ve beyaz ışığı renklere ayırma özelliği olması, onu değerli bir ziynet eşyası yapmaktadır.

Bunu Paylaşabilirsiniz.