Ekolojik Döngülere İnsan Etkisi
Coğrafya TR 12 Mayıs 2018
A. Su Döngüsüne İnsan Etkileri
Su, canlı hayatının hayat kaynağıdır. Doğada su katiyen kaybolmaz. Ama kirletilir. Kirlenen su, kullanılamaz hale geldiği gibi hem ekosistemi bozar hem de hayat kaynağı iken yaydığı tehlikeyle hayatın sonu durumuna gelebilir.
Sanayi Devrimi’nden sonra süratli nüfus artışı, teknolojik gelişmeler, süratli şehirleşme ve endüstrileşme ile suya duyulan lüzumsinim da suyun kirliliği de giderek artmıştır. Hem suyun aşırı tüketimi hem de aşırı kirletilmesi su döngüsünde bozulmalara sebep olmuştur. Su döngüsünde bozulmalar :
1-Tarımda Su Kullanımının Su Döngüsüne Etkileri
İnsan nüfusunun yükselmesine bağlı olarak tarımsal ürüne olan lüzumsinim da artmıştır. Bunun üstüne tarımsal yöntemler geliştirilmiştir, çağdaş tarıma geçilmiş ve tarımda su tüketimi artmıştır. Zaten Dünya su kapasitesinde tatlı su kaynakları çok kısıtlıyken tarım amacıyla sarfedilen çok su da tatlı su kaynaklarının adedinı azaltmıştır. Hem de tarımda sarfedilen kimyasal gübreler ve zehirli tarım ilaçları da yer altı sularına karışarak su kirliliğine sebep olmaktadır.
Tarımda su tüketiminin zararı ile alakalı bir numune verecek olursak : ABD 'de tespit edilen Central Valley 'de hayat sürdüren çiftçiler tarlalarını tek tek terketmekteler. Gelecekte Central Valley tekrar çöl olacak
2- Kentleşme ve Nüfus Artışının Su Döngüsüne Etkileri
Kentleşmenin yükselmesi ile ve insan nüfusunun giderek çoğalmasıyla su tüketimi da artmıştır. Bunun amacıyla akarsular, göller ve yer altı suları aşırı şekilde tüketilmiştir. Aşırı su tüketimi sebebiyle su döngüsünde bozulmalar meydana gelmiştir.
Kentleşme ve nüfus artışının su döngüsüne etkisi şu şekildedir.
a-Betonlaşmanın Yer Altı Su Seviyesine Etkisi :
Beton geçirgenliği az olan malzemedir. Kentleşmenin yükselmesi ile her yer betonlaştığı amacıyla yağışlar neticesi yere düşen sular, yer altına sızamadığı amacıyla yüzeyel akışa geçip denizlerde birikiyor. Bu sırada sel felaketi yaşanıyor.
Büyük bir yüz ölçümüne sahip ülkelerden biri olan Çin, süratli betonlaşmaya en güzel numunetir. 1949'da 130 kente sahip olan Çin'in 2000 senesinde 600 şehri bulunmaktadır. Bu da süratli betonlaşma demektir. Yeraltı su srandardı; betonlaşmaya ve aşırı nüfus artışına bağlı Çin'de su döngüsü bozulmuştur.
b-Aşırı Su Kullanımının Yer Altı Su Seviyesine Etkisi :
Artan nüfusun su ihtiyacını karşılayabilmek amacıyla çok miktarda çekilen yer altı sularının srandardı düşmüştür. Genellikle kalabalık olan şehirlerin yer altı su srandardı çok düşüktür.
c-Yeraltı Sularına Deniz Suyunun Karışması :
Genellikle deniz kıyısında kurulmuş kentlerde yaşanan bir sorundur. Yeraltı suları aşırı miktarda kullanıldığı amacıyla yeraltı suyu srandardı deniz standardına indiğinden tatlı su, tuzlu deniz suyu ile karışır.
3-Sanayide Su Kullanımının Su Döngüsüne Etkileri :
Bir endüstri tesisinin kurulabilmesi amacıyla mühim kriterler vardır; alanın düz olması, tüketilen enerji miktarı, ulaşımın ilerlemiş olması gibi. Bunlardan en muhimi ise su kaynağına yakın olmasıdır.
Dünyada tüketilen suyun %25 'i endüstride kullanılmaktadır. Bu miktar endüstrileşmiş ülkelerde çok daha çoktur (%50-80 arası).
Sanayi faaliyetleri esnasında mı, tarım faliyetleri esnasında mı daha çok su kaybolur, dersek meydana çok enteresan bir netice çıkıyor. Tarım faaliyetleri esnasında %60 seviyesinda su kayıbı yaşanıyor. Sanayide ise çok az miktarda su kayboluyor. Yalnız bunun 266 tonu geri kazanım ile tekrardan kullanılmaktadır. Bu amaçla endüstride sarfedilen suların direkt olarak akarsu göl ve ya deniz sularına karışması tehlikeli neticeler doğurur. Sanayide sarfedilen su, akıtıldığı suyun ekolojik dengesini bozar. Orada hayat sürdüren flora ve fauna büyük zarar görür. Bazı zararlı çeşitler meydana çıkar. Örneğin; bir fabrika kimyasal atıklarını yöredeki akarsuya akıttığı amacıyla akarsuda zehirli yosunlar meydana çıkmış ve giderek çoğalmıştır. Akarsuyun oksijenini tüketen yosunlar sebebiyle hayat sürdüren balıkların fazlası ölmüş, akarsuda hayat sürdüren balık türü adedi aniden azalmıştır.
4-Baraj ve Kanalların Su Döngüsüne Etkileri :
Sulama, elektrik elde etme, içme ve kullanma suyu elde etme gibi pek çok sebeple akarsular üstüne baraj yapılmaktadır. Barajlarda biriktirilen suların deniz ya da göllere ulaşması engellendiği amacıyla daha çok tatlı su kaynağı elde edilmiş oluyor.
Dünya üstünde tespit edilen nehirlerin derhal derhal hepsinde baraj bulunmaktadır. Hatta nehirler üstünde kurulan baraj adedi 1950 'de 5270 iken bundan onbeş sene sonra baraj saysı 36.562 'ye yükselmiştir. Günümüzde ise bu rakam çok daha çok.
Barajlar yapılırken ciddiye alınmayan konular mühim sorunlara yol açabilir. Genellikle barajda çok su tutulduğu amacıyla akarsuyun ağız alanına yeterli miktarda su gitmemekte, burası susuz kalmaktadır. Akarsu biyomunda tür çeşitliliğinin en çok bulunduğu yer ağız alanı bulunduğuna göre burada susuzluktan kaynaklanan tür kayıpları yaşanacak ve ekosistemin dengesi bozulacaktır.
Aynı vakitte akarsuların taşıdığı organik atık ve silis gibi gıdalar barajlarda birikeceği amacıyla denizlere, göllere ulaşamayacak. Bunun neticesida tatlı su miktarı ve mineral seviyesinda değişmeler yaşanacaktır.
5-Sulak Alanları Kurutmanın Su Döngüsüne Etkileri
Bataklık dendiğinde aklımıza hastalık yayan sinekler, böcekler, kurbağalar, pislik geliyor. Geçmişten şu zamana kadar hep bu şekilde görülen bataklık alanları kurutarak onlardan kurtulmaya çalışmıştır insanoğlu. Yalnız bataklıklar, ekosistemin mühim ögelerinden biridir.
Açıklama: Türkiye kuruyor
Sulak Alanların Faydaları :
* Sulak alanlar, biyolojik çeşitliliğin ve ekolojik dengenin korunması ve devamlılığın sağlanması tarafından büyük ciddiye sahiptir.
* Sulak alanlar, yer altı suyunun gelir ve giderlerini dengeleyerek taşkınların etkisini azaltarak bölgenin su rejimini düzenler.
* Sulak alanlar, bulundukları çevrenin nem seviyesinı yükselterek yağışların artmasını, sıcaklıkların ve sıcaklık farklarının azalmasını sağlar. Bu alanlar; tortulları, gıda maddelerini ve zehirli maddeleri tutarak su niteliğini yükseltir.
* Sulak alanlar aynı vakitte tropik ormanlarla beraber yeryüzünün en çok biyolojik üretim yapan ekosistemleridir. Bu amaçla sulak alanlar lüzum ekolojik sayısal sayısal değeri lüzumse ticari sayısal sayısal değeri yüksek farklı cinsten binlerce canlının hayatasına imkan sağlar. Sulak alanlar, bütün dünyanın natural zenginlik müzeleri olarak kabul edilmektedir.
İnsanoğlu sulak alanları kurutarak ekosistemin dengesi bozmaktadır.
6-Bitki Örtüsü Tahribinin Su Döngüsüne Etkileri
Bitkiler, yağmur sularının toprak amacıylae sızmasını ve toprak altında depolanmasını sağlar. Böylece yüzeyel akışa geride bıraktığımız suların süratini ve adedinı azaltarak sel oluşumunu önler, akarsu rejiminin düzenler. Sonuçta yağmur sularının büyük bir alanının yüzeyel akışlarla denize gitmesi engellenmiş olur.
Bitki örtüsünün tahribi neticesi yeteri kadar emilemeyen yağmur suları yüzeyel akışa geçer ve bu yüzden yeterli miktarda beslenemez. Bu sular, akarsu ve göllerin seviyelerini yükselterek sel ve taşkınlara namacıyla olur. Bitki örtüsünün tahrip bulunduğu yerlerde atmosfere terleme ile verdiği su seviyesi da düşer.
Su Döngüsüne Müdahaleler
Sonuçlar
Bitki örtüsü tahribi ile
Havadaki nem azalır, yer altı suyu srandardı düşer.
Sulak alanların kurutulması ile
Yeraltı su srandardı düşer, nemlilik azalır, sıcaklık artar, binlerce tür kaybolur.
Tarımda sulama ile
Tatlı su kaynaklarının aşırı kullanılmasından ötürü kaynaklar tükenir.
Şehirleşme ve nüfus artışı ile
Kaynaklar aşırı kullanıldığı amacıyla su kaynakları azalır. Betonlaşma, yağışların yer altına karışmasını engeller.
Sanayi ile
Kullanılmış sıcak su canlıların ölmesine sebep olur. Kimyasal atıklar da su ekosistemlerini olumsuz etkiler.
Barajların yapımı ile
Deniz ve göllere karışması lüzumen tatlı su, organik madde miktarı ile silis seviyesi azalır. Deniz ve göllerde ekolojik arıza meydana gelir.