Dünyayı Birbirine Bağlayan Ağlar Ulaşım Sistemleri
Coğrafya TR 13 Şubat 2019
Ulaşım ya da ulaştırma, insanın, mal ve hizmetlerin detaylı ulaşım araçları ile ülke içersinde, ülkeler arasında ya da bir kıtaya naklini kapsamaktadır. İlk çağlarda insanlar kervanlarla ve kara yolu aracılığı ile bir yerden bir yere gidebiliyorlardı. Yeni Çağın başlarından itibaren kara yoluna, deniz ulaşımı eklenmiştir. 1800 senesinin sonundan itibaren buharlı işleyen gemi ve trenlerin döneme girmesiyle ulaşımda büyük gelişmeler katedilmiştir. İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra ise sürati 1000km/saat'i aşan jet uçaklarının icadıyla 3-4 saat içersinde bir kıtadan diğer bir kıtaya gitmek olası olmuştur. Böylece bilim, sanat ve kültürün yaseneması da aynı süratle gerçekleşebilmiştir.
DENİZ YOLLARI
Karayolu ve demiryoluna göre daha ucuza nakliyeciliğin yapıldığı ve ülkelerin dış ticarette en çok kullandığı ulaşım aracıdır. Dünya deniz trafiğinin en yoğun bulunduğu alan Kuzeybatı Avrupa limanları ile Kuzey ve Güney Amerika arasındadır. Bu yola Kuzey Atlantik Yolu denir.
Dünyanın başlıca deniz yolları haritası
Panama Kanalı
Panama Kanalı, Orta Amerika'nın dar bir kesiminde Pasifik ile Atlantik okyanuslarını deniz ulaşımı tarafından birbirine bağlar. Bu kanal açılmadan evvelce gemiler Güney Amerika Kıtası'nı dolaşmakta, Atlas Okyanusu'ndan Büyük Okyanus'a geçmek amacıyla Macellan Boğazı'nı kullanmaktaydılar.
Kanalın açılması dünya ticaretine çok büyük katkılar sağlamıştır. Panama Kanalı her alanda büyük basitlikler getirmiştir.
Dünya ticaretinin %5 kadarı bu kanal üzerinden yapılmaktadır.
Yılda 13-14 bin gemi geçmektedir.
Gemilerin dargın kaptan almaları zorunludur. Meydana gelebilecek bir kazada geminin kaptanı mesul olmaz; mesuliyet dargın kaptana ve bundan dolayı alakalı limana ait olur.
Panama Kanalı'nın uzunluğu 80 km'dir. Bir gemi kanalı aşağı yukarı 8-10 saatte geçmektedir.
Panama Kanalı'nda çalışan personel adedi 9000'dir.
Panama Kanalı dünyanın mühendislik harikasıdır ve en pahalı kanalıdır. Kanal, bölgenin sosyoekonomik koşullarını geliştirmiştir. Panama Kanalı ile Panama halkının refah srandardı yükselmiştir. Kanal ülkenin gelişimine mühim katkılar sağlamıştır.
Panama Kanalı deniz srandardınden 28 metre yukardadır. Sıvıların dengesi kanunundan faydalanarak gemiler kanal içersinde yavaş yavaş yükseltilir ve aynı metotla diğer tarafa doğru indirilir.
Süveyş Kanalı
Uluslararası ulaşıma 17 Kasım 1869'da açılmıştır. Süveyş krizleri esnasında ve daha ileri savaşlarda kanal büyük ölçüde hasar gördü ve 1967 senesinden sonra senelerce işletilemedi. 5 Haziran 1975 senesinde kanal tekrardan açıldı ve o vakitdan bugüne geliştirildi.
Mısır topraklarında tespit edilen ve Akdeniz ile Kızıldeniz'i birleştiren 161 km uzunluğunda suni su yoludur. Kanalın genişliği 70-125 m arasında değişmektedir.
Süveyş Kanalı Hint Okyanusu ve ötesine bağlantıyı sağladığı gibi, karadan da Afrika ile Asya'yı birbirine bağlar.
Dünyada kapakları olmayan en uzun kanaldır.
Diğer su yolları ile karşılaştırıldığında kaza seviyesi nerdeyse sıfırdır. Gece ve gündüz geçiş yapılabilir.
Sefer yapan büyük tankerler amacıyla barınma olanağına sahiptir.
Kanaldan geçerken dargın kaptan alabilmek ve geçiş ücreti ödemek zorunludur.
Gemi Trafik Yönetim Sistemi mevcuttur. Elektronik sistem ve radar ağı hizmeti vardır.
Suudi Arabistan'ın Cidde Limanı ile Karadeniz'deki Köstence Limanı arasındaki uzaklık Ümit Burnu üzerinden 11.771 mildir. Süveyş Kanalı üzerinden ise, 1698 mildir. Böylece uzaklık %86 seviyesinda kısalır.
Ümit Burnu'na göre Süveyş Kanalı, Hollanda'nın Rotterdam Limanı'ndan Japonya'nın Tokyo Limanı'na giden geminin uzaklığını vakit tarafından %23 seviyesinda kısaltır.
2005 senesinde Süveyş Kanalı'ndan toplam 4 milyar 800 milyon dolar net kazanç sağlanmıştır.
Süveyş Kanalı'nın rekabet gücünün artırılması amacıyla, bilhassa hacimli ve ağır gemilerin geçişinin sağlanabilmesi amacıyla genişliği ve derinliğinin artırılması tarafında çalışmalar vardır.
İstanbul Boğazı
İstanbul ve Çanakkale boğazları, tümüyle Türkiye topraklarında yer alır.
İstanbul Boğazı dünyanın en işlek su yollarından biri olup Panama Kanalı'nın 4 katı, Süveyş Kanalı'nın ise 3 katı daha çok trafiğe sahne olmaktadır.
Karadeniz'in Akdeniz'e açılmasını sağlar. Karadeniz'e kıyısı olan ülkeler, ürettikleri malların büyük bölümünü dünya pazarına sunmak amacıyla Türkiye boğazlarından geçmek zorundadırlar.
İstanbul Boğazı keskin dönüşleri olan bir su yolu olup lüzumtiğince dardır.
Büyük gemilerin boğazdan geçmesi, 2 saatten çok sürmektedir.
Rusya'nın Avrupa Birliği ülkeleriyle yapmış bulunduğu "nükleer atıkların Rusya'da depolanması" antlaşması, Boğazların güvenliğini ciddi şekilde tehdit etmektedir. Boğazların güvenliğini tehlikeye sokan en mühim husus ise, petrol tankerlerinin ve nükleer atık taşıyan gemilerin denetimsiz olarak geçişidir. Avrupa ülkeleri ve Rusya'nın başlatmış oldukları projeyle, 10 sene içersinde 20 bin ton nükleer atığın 20 milyon dolar karşılığında Boğazlardan geçirilerek Rusya'ya götürülmesi öngörülmektedir.
Güçlü güney rüzgarları, kuvvetli bir ters akıntıya namacıyla olmaktadır. Ters akıntı gemilerin manevra kabiliyetlerini olumsuz etkilemektedir.
Boğazlar bölgesinde görüş sis, yağmur ve kar namacıylaiyle engellenebilmektedir.
Boğazlardan geçiş yapmakta olan gemilerin yarısının limanlara uğramadığı ve dargın kaptan almadığı görülmektedir.
DEMİR YOLU
Demir yolları, düşük maliyette yolcu ve mal taşıyabildiği, orta uzaklıkde bir uzaklık amacıyla idealdir. Kara yoluna göre çok daha ekonomiktir. Teknolojinin ilerlemesi ile beraber tren yolculuğu da çok süratli ve konforlu duruma gelmeye başlamıştır. Deniz yolu ile karşılaştırdığımızda ise demir yolları çok daha az yük taşıyabilmekte ve daha pahalı olmaktadır.
1. Kuzey Amerika Demir Yolları
ABD ve Kanada demir yolu ağı tarafından ilerlemiş ülkeleridir.
2. Avrupa Demir Yolları
Kuzeybatı Avrupa'daki demir yolu ağı lüzumtiğince yoğundur. Ovaları takip ederek Urallara kadar uzanıp Alplerde seyrekleşmektedir. Alpleri kat eden tünellerden geçerek Avrupa'nın kuzeyi ile güneyi arasındaki ulaşımı sağlar.
3. Asya Demir Yolları
Asya çok büyük bir kıta olmasına karşın demir yolu ağı, diğeri kıtalara nazaran çok gelişmemiştir. Hindistan Asya'da demir yolu ağının geçtiği bir ülkedir.
4. Afrika Demir Yolları
Demir yolları orta derecede ilerlemiştir. Fransızların desteği ile yapılmıştır. Kuzey Afrika kesiminde doğu-batı tarafında uzanır. Fas, Tunus ve Cezayir limanları ile iç kısımlardaki bağlantıyı gerçekleştiren hatlar vardır. Güney Afrika'da demir yolları genellikle maden bölgelerini limanlara bağlar.
KARA YOLU
Kara yolları dünyanın en eski ulaşım sistemidir. Kara yolları, deniz ve demir yoluna kıyasla daha pahalıdır. Kara yolları, mal ve eşya nakliyeciliği tarafından deniz ve demir yolları ile bütünleşmektedir.
ABD lüzum yol niteliği lüzumse uzunluğu bakımından önde gelir. En yüksek yol yoğunluğu ise Japonya ve Batı Avrupa ülkelerindedir. Asya'da Çin, Pakistan'ın doğu kesimi ve Güney Hindistan yoğun kara yoluna sahiptir. Asya'da en mühim kavşak Türkiye'dir. Asya ve Avrupa'dan gelen yollar birbirine bağlanır.
HAVA YOLU
Hava ulaşımı diğer ulaşım sektörlerine göre geç başlayan ve son derece süratle ilerleyen bir sektördür. Hava yolları ulaşımı, deniz yolu ulaşımında bulunduğu gibi belli hatlarda yoğunlaşmıştır.
Avrupa'nın mühim havalimanlarının kıtanın merkezi ve batı kesiminde yoğunlaştığı görülür. Hem de Avrupa havalimanları, Amerika, Uzak Doğu, Orta Doğu'ya giden uçakların uğrak yeridir. Dünya yolcu trafiğinin 1/4'ü, yük trafiğinin 1/3'ü bu kıtadan yapılır.
Amerika Birleşik Devletleri, dünyada hava ulaşımının en süregelen ve en ilerlemiş bulunduğu ülkedir. Kuzey Amerika'da 11.000'den çok havaalanı vardır. Hava ulaşımındaki dünya trafiğinin 1/3'ü ABD sınırları içersinde geçmektedir.
Dünyadaki hava yolu trafiğinin yoğun bulunduğu güzergâhlar